Naar schatting krijgt 10% van de opgenomen ziekenhuispatiënten te maken met potentieel vermijdbare schade leidend tot tijdelijke of blijvende beperking, of voortijdig overlijden (National Academies Press, 2018).
Daarnaast zijn 2 – 5% van de overleden patiënten vroegtijdig overleden door highly preventable zorggerelateerde schade (Hogan et al, 2015). Na een medisch incident of calamiteit is er vaak meer dan één slachtoffer. Want niet alleen patiënten en diens naasten, maar ook hulpverleners, die direct of indirect betrokken waren bij het ontstaan van het incident, kunnen lichamelijke en psychische klachten ontwikkelen. Naast het persoonlijk leed van de betrokken patiënt en zijn/haar familie, heeft een incident ook impact op de betrokken hulpverleners en de organisatie waarin ze werken. Hulpverleners die getraumatiseerd zijn na hun betrokkenheid bij een incident worden, in de Angelsaksische literatuur, ‘second victim’ genoemd. De impact op hun persoonlijke en professioneel leven wordt nog al te vaak onderschat en kan grote consequenties hebben voor de organisatie waarin zij werken.
Dit blijkt uit recent onderzoek (Vanhaecht et. al., 2018) naar de impact van patiëntveiligheidsincidenten en klachten en/of tuchtzaken uitgevoerd door het Leuvens Instituut voor Gezondheidszorgbeleid (KU Leuven) onder meer dan 6500 artsen en verpleegkundigen en andere zorgprofessionals (paramedici, verloskundigen) uit 30 Nederlandse ziekenhuizen, waaronder Zuyderland medisch centrum. Tijdens hun volledige carrière bleken 5602 respondenten betrokken te zijn bij een incident (81,4%) en 41% van hen was betrokken bij een incident met permanente schade of overlijden van de patiënt. De impact op de zorgverleners was groot: meer dan de helft van de respondenten gaf aan dat ze na dit incident gedurende meer dan een maand hyperalert waren, een kwart gaf aan te twijfelen aan eigen kennis en kunde en/of last te hebben van stress en/of schaamtegevoelens en/of flashbacks (= symptoom van posttraumatische stress-stoornis)
Symptomen als flashbacks, stress, twijfel aan eigen kennis en kunde als ook het gevoel geen kwaliteitszorg te kunnen bieden, vormen mogelijk een extra risico om opnieuw betrokken te raken bij een incident Collega’s, andere teamleden en de partner bieden de meest gewenste opvang. Tot slot bleek veel onduidelijkheid binnen de ziekenhuizen over opvangsaanbod (mogelijkheden).
Na een ernstige gebeurtenis wordt in eerste instantie en bij voorkeur de eerste sociale opvang gegeven door de directe collega’s en de leidinggevende. Dit is en blijft van groot belang en zal ook bij een goed functionerend peersupportsysteem van het grootste belang blijven. Echter de realiteit wil dat dit niet altijd voorhanden is. Om te voorkomen dat de impact van een ernstige gebeurtenis zich kan ontwikkelen tot een traumatiserende ervaring, is Peer Support van belang. De Peer Supporter zal met de betrokken professional in gesprek gaan en helpen de aanwezige coping-mechanismen te benutten. In veel gevallen kan hiermee doorverwijzing naar professionele hulpverlening worden voorkomen óf indien nodig tijdig worden ingeschakeld (doorverwijzing).
Zuyderland MC beschikt over een Bedrijfs Opvang Team (BOT); dit team verzorgt de opvang na traumatiserende gebeurtenissen voor iedere werknemer binnen Zuyderland. Echter de ervaring, binnen Zuyderland maar ook landelijk, leert dat hier door leden van de medische staf (artsen/arts-assistenten) geen gebruik van wordt gemaakt. Er bestaat binnen het medische beroep van oudsher nog een drempel bij het vragen van hulp en ondersteuning na een patiëntveiligheidsincident. De verwachting is, en landelijke ervaring leert, dat de mogelijkheid om met een peer (collega arts) te spreken deze drempel verlaagt. Dit is de reden dat Peer Support parallel aan het reeds bestaande BOT-aanbod wordt opgezet, vanzelfsprekend in goed overleg met het BOT-team. In eerste instantie richt het Peer Support-systeem zich vooral op patiëntveiligheidsincidenten en is opgezet om hulp en ondersteuning te bieden aan medisch specialisten. Dat neemt niet weg dat elke zorg professioneel binnen Zuyderland gebruik kan maken van het peer-support team.
Met en tijdens dit Symposium : “Het overkomt ons allemaal” zorg voor de zorgprofessional, willen we de noodzaak van goede support bespreken. Zo ontstaat bewustwording over hoe ernstig de impact op de zorgprofessional kan zijn bij het meemaken van bovengenoemde incidenten. Welke gevolgen heeft dit voor het individu, het team, management en de cultuur. En, last but not least, het belang van “peer support” in het licht van de patiëntveiligheid.
Nuttige artikelen en achtergrondinformatie
Artikel ‘second victims’
Artikel ‘Psychological impact’
Artikel ‘Implementing the RISE second victim support programme’
