Prostaatkanker

Oorzaken

Een specifieke oorzaak van prostaatkanker is nog niet gevonden. De aandoening lijkt in bepaalde families vaker voor te komen. Bij ongeveer één op de tien jonge mannen die prostaatkanker hebben, komt deze vorm van kanker in de familie voor. Leeftijd is ook een factor die zeker een rol speelt bij het ontstaan van prostaatkanker. Prostaatkanker komt vooral voor bij mannen boven de 60 jaar.

Symptomen

De vroege stadia van prostaatkanker verlopen zonder symptomen. Klachten (pijn) treden vaak pas op wanneer er uitzaaiingen zijn in de botten, zoals het bekken en de onderste ruggenwervels. Plasklachten zijn niet specifiek voor prostaatkanker

Onderzoek

Een belangrijk diagnostisch onderzoek is het rectaal onderzoek. De arts brengt een vinger in de anus en betast de prostaat door de wand van de endeldarm. Ook kan een echografie via de anus nuttig zijn. Hierbij wordt de prostaat met behulp van geluidsgolven in beeld gebracht.

Daarnaast is het mogelijk om uw PSA waarde te bepalen. PSA is een eiwit dat door de prostaat wordt gemaakt en een bestanddeel vormt van het spermavocht. Ook wordt enig PSA uitgescheiden in de bloedbaan. Bij prostaatkanker kan door de prostaat een grotere hoeveelheid PSA afgescheiden worden dan normaal. Een hogere PSA waarde hoeft echter niet altijd te wijzen op prostaatkanker. Ook andere ziekten (prostaatontsteking, vergrote prostaat) kunnen een hogere bloedspiegel veroorzaken en het komt zelfs bij gezonde mensen voor.
Om na te gaan of er sprake van prostaatkanker is, zal een biopsie gedaan moeten worden. Hierbij wordt met behulp van de echosonde die via de anus wordt ingebracht enige keren geprikt in de prostaat. Het weefsel wordt onderzocht door de patholoog.
Met een botscan kunnen met behulp van radioactief materiaal eventuele uitzaaiingen naar de botten zichtbaar gemaakt worden. Met de MRI scan kan met behulp van een magnetische veld de uitgebreidheid van de prostaatkanker zichtbaar worden gemaakt evenals eventuele lymfklier uitzaaiingen.

Behandeling

De kans op genezing bij prostaatkanker is afhankelijk van het stadium waarin de ziekte is ontdekt. Met name is van belang of er wel of geen uitzaaiingen zijn. Daarnaast is de mate van agressiviteit van de kanker van belang en of er doorgroei is buiten de prostaat.

Wat voor u persoonlijk de diagnose prostaatkanker zal gaan betekenen, kunt u daarom het beste met uw behandelend arts bespreken.

In Zuyderland worden alle patiënten met prostaatkanker besproken in een Multidisciplinair Overleg (MDO).Tijdens dit overleg wordt de beste behandeling vastgesteld. Bij deze bespreking zijn in ieder geval een uroloog, patholoog, oncoloog, radiotherapeut en radioloog aanwezig.

De volgende behandelmethoden zijn de meest voorkomende:

Waakzaam wachten

Wanneer er sprake is van een vorm van prostaatkanker die zeer langzaam groeit, is de kans dat die op korte termijn schade gaat aanrichten en het leven zal bedreigen uitermate klein. Dan kan afwachten een goede keuze zijn, want de bezwaren van behandelen zijn in dat geval soms te groot. Natuurlijk wordt wel gecontroleerd of de kanker niet agressiever wordt.

Chirurgisch verwijderen van de prostaat

Wanneer de prostaatkanker agressiever is en er geen uitzaaiingen zijn, dan kan de prostaat met een operatie worden verwijderd. Deze operatie wordt met behulp van robot chirurgie uitgevoerd en vindt daarom plaats in locatie Heerlen.

De kans dat de ziekte vervolgens niet meer terugkomt, is afhankelijk van de grootte en de aard van de tumor en kan na de operatie door PSA bloedbepalingen worden gecontroleerd. De belangrijkste (mogelijke) gevolgen van de verwijdering van de prostaat zijn:

Erectiestoornissen: de zenuwen die zorgen voor een erectie liggen aan de buitenkant van de prostaat. Afhankelijk van de plaats en de grootte van de tumor is het soms onvermijdelijk dat deze zenuwen tijdens de operatie beschadigd worden. Een normale erectie krijgen is dan niet meer (goed) mogelijk.

Droog orgasme: als na de operatie normale erecties nog wel mogelijk zijn, komt er geen vocht meer vrij tijdens de zaadlozingen. De prostaat, die het vocht aanmaakt, is immers verwijderd. Er ontstaat dan een ‘droog orgasme’: u komt klaar met alle daarbij behorende gevoelens, maar zonder zaadlozing.

Urine-incontinentie: de eerste tijd na de operatie kunnen mannen last hebben van urineverlies. Meestal verbetert dit na een aantal maanden. Ook kan met behulp van bekkenbodemspieroefeningen het urineverlies worden tegengegaan. Volledige en blijvende urine-incontinentie komt slechts zelden voor.

Uitwendige bestraling

Dit is een poliklinische behandeling. U wordt iedere werkdag van de week kort bestraald. De totale behandeling duurt ongeveer zeven weken. Met een stralenbundel wordt geprobeerd de tumorcellen uit te schakelen. De kans dat de ziekte vervolgens niet meer terugkomt, is afhankelijk van de grootte van de tumor en kan na de bestraling door PSA bloedbepalingen worden gecontroleerd. Deze behandeling vindt plaats in Maastro in Maastricht, direct naast het MUMC.

Bestraling beschadigt niet alleen kankercellen, maar ook gezonde cellen in het bestraalde gebied. Kankercellen verdragen straling slechter dan gezonde cellen en herstellen er minder goed van. Gezonde cellen herstellen over het algemeen wel.

U kunt met een aantal bijwerkingen te maken krijgen, zoals vermoeidheid of een plaatselijke reactie van de huid: Deze kan rood of donker verkleuren op de plek waar u bent bestraald. De verkleuring van de huid is meestal blijvend.

Mogelijke andere klachten zijn het gevolg van irritatie van de darmen en de blaas: darmkrampen, loze aandrang, slijm in of bij de ontlasting, vaker moeten plassen of een branderig gevoel bij het plassen. Deze bijwerkingen beginnen vaak halverwege de bestralingsperiode.

Als gevolg van uitwendige bestraling ontstaat in en rond de prostaat littekenweefsel. Dit kan verschillende late gevolgen geven: vermindering van de productie van zaadvocht, erectiestoornissen, die eventueel met medicijnen te verbeteren zijn, problemen met de ontlasting: vaker of minder vaak dan voorheen naar het toilet moeten; bloedverlies en/of moeite om de ontlasting op te houden.

Inwendige bestraling

Bij inwendige bestraling worden radioactieve staafjes in de prostaat aangebracht. Hierdoor wordt de bestraling nog meer beperkt tot de prostaat en krijgt het weefsel er omheen minder stralen. Deze behandeling wordt ook wel brachytherapie genoemd. Meestal wordt gebruik gemaakt van radioactieve ‘jodiumzaadjes’ die in het lichaam achterblijven. Deze behandeling doen we op locatie Sittard.

Een andere vorm van inwendige bestraling wordt toegepast in Maastro in Maastricht. Hierbij wordt een
radioactieve stralingsbron via naalden kort in de prostaat gebracht.

Bij inwendige bestraling is de straling vrijwel volledig geconcentreerd binnen de prostaat. Dit geeft in principe minder risico op schade aan het gezonde weefsel rondom de prostaat dan bij uitwendige bestraling. Wel kunnen als bijwerking erectiestoornissen optreden. Ander mogelijke bijwerkingen zijn plasklachten: tijdelijk moeilijk kunnen plassen vanwege zwelling van de prostaat, vaak in het eerste jaar na de behandeling. Ongeveer 5 procent van de patiënten heeft daarom een blaaskatheter nodig. Sommige mannen moeten juist vaker plassen dan voorheen en voelen een heftigere aandrang.

Hormonale behandeling

Prostaatkanker groeit onder invloed van het (mannelijke) hormoon testosteron. Bij hormoontherapie wordt de aanmaak van dit hormoon verminderd. Deze behandeling wordt onder andere toegepast bij prostaatkanker met uitzaaiingen. Uitzaaiingen kunnen met scans opgespoord worden in lymfeklieren of in het skelet. Door de hormonale behandeling wordt niet alleen de kanker in de prostaat behandeld, maar ook de plaatsen met uitzaaiingen. Hierdoor kan de ziekte worden teruggedrongen en geremd, maar er is geen sprake van genezing.

Bij hormonale therapie kunnen de volgende bijwerkingen voorkomen:

• minder zin om te vrijen
• geen erectie meer kunnen krijgen
• opvliegers
• pijnlijke zwelling van de borsten
• verandering van lichaamsbeharing
• vermoeidheid
• verandering van de vetverdeling in het lichaam

Chemotherapie
Bij uitgezaaid prostaatkanker wordt ook wel chemotherapie gegeven. In de meeste gevallen gaat het dan om patiënten bij wie de hormoonbehandeling niet goed meer werkt. Maar sinds enkele jaren worden ook wel 6 chemokuren gegeven wanneer de hormoonbehandeling van uitgezaaid prostaatkanker gestart wordt omdat dat soms tot een effectiever behandeling leidt.

Radioactief Radium

Wanneer er botuitzaaiingen zijn wordt soms voor een behandeling met radioactief Radium gekozen. Deze stof wordt met een maandelijkse injectie toegediend en hecht zich aan de uitzaaiingen in de botten. Omdat deze stof radioaktief is, bestraald het op deze wijze de botuitzaaiingen. Zie ook op onze website onder “in de pers” 2014: nieuwe behandeling bij uitgezaaid prostaatkanker.

Waar kunt u terecht voor uw behandeling

U kunt met uw klachten een afspraak maken op de polikliniek in beide ziekenhuizen.

De chirurgische behandeling zal in Heerlen plaatsvinden, omdat daar de Da Vinci Robot staat met behulp waarvan de operatie uitgevoerd wordt. De inwendige bestraling vindt plaats in Sittard. De uitwendige bestraling wordt uitgevoerd in Bestralingsinstituut Maastro, te Maasticht.

Meer informatie
www.prostaatkankercentrumzuid.nl
Prostaatkanker bij mannen
Prostaatkanker
www.prostaatwijzer.nl
Testen op prostaatkanker